Dozór Policji

Dozór Policji  Podobnie, jak inne środki zapobiegawcze, można go stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa i tylko wówczas, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił zarzucane mu przestępstwo.

W postępowaniu przygotowawczym, a więc w toku śledztwa lub dochodzenia, organem uprawnionym do wydania postanowienia o oddaniu podejrzanego pod dozór Policji jest zarówno sąd, jak i prokurator. W praktyce najczęściej decyzja ta podejmowana jest przez prokuratora, który na tym etapie postępowania karnego jest urzędem odpowiedzialnym za realizację celów procesu.

W postanowieniu o oddaniu podejrzanego pod dozór Policji, poza wskazaniem osoby, której środek ten dotyczy, podaje się opis zarzucanego jej czynu, jego kwalifikację prawną i prawna podstawę zastosowania. W uzasadnieniu należy natomiast przedstawić dowody świadczące o popełnieniu przez dozorowanego zarzucanego mu przestępstwa i podać przesłanki uzasadniające konieczność stosowania środka zapobiegawczego.

W przypadku zastosowania dozoru Policji przez prokuratora, zażalenie na tę decyzję rozpoznaje sąd rejonowy, w okręgu którego prowadzone jest postępowanie przygotowawcze.

Istotą dozoru jest ograniczenie osobistej swobody podejrzanego w zakresie koniecznym dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego. Pozostający na wolności podejrzany podlega systematycznej kontroli Policji, dzięki czemu pozostaje do dyspozycji prokuratora czy sądu. W przeciwieństwie do tymczasowego aresztowania, którego procesowe cele nie różnią się od dozoru, podejrzany ciesząc się znacznym zakresem swobody, może wykonywać pracę zawodową, opiekować się rodziną, uczęszczać do szkoły itp.

Skala stosowania dozoru Policji – wbrew powszechnemu przekonaniu, nie jest zbyt duża. W prokuraturach okręgu zielonogórskiego w latach 2006 – 2008 postanowień o wydaniu wydano odpowiednio: 418, 517 i 551. W tym samym czasie zastosowano 913, 844 i 790 tymczasowych aresztowań. Aresztów było więc wyraźnie więcej.

Najpowszechniej stosowaną formą dozoru jest zobowiązanie podejrzanego do systematycznego stawiania zgłaszania się w określone dni tygodnia czy nawet godziny we właściwej dla jego miejsca zamieszkania jednostce policji. W postanowieniu o oddaniu podejrzanego pod dozór Policji, prokurator czy sąd mogą jednak ustalić inne ograniczenia czy obowiązki. Może to być np. zakaz wydalania się z miejsca zamieszkania czy zawiadamiania organu dozorującego o każdym zamiarze wyjazdu i terminie powrotu.

W zasadzie lista dopuszczalnych ograniczeń nie jest zamknięta. Prokurator może m.in. wskazać podejrzanemu konkretną miejscowość czy miejsce przebywania. Oczywiście może to być miejscowość czy miejsce, gdzie ma on możliwość prowadzenia normalnego trybu życia, z którą w jakiś sposób jest związany. Może to być wykonywanie obowiązków zawodowych, utrzymywanie bliskich relacji z członkami rodziny, posiadanie mieszkania itd.

Wskazanie miejsca przebywania, jeżeli nie jest to stałe miejsce zamieszkania powinno uwzględniać konieczność zagwarantowania, że w okresie dozoru podejrzany będzie pozostawał do dyspozycji organu prowadzącego postępowanie karne. Celowi temu podporządkować należy też częstotliwość, z jaką ma on meldować się Policji.

Niektóre ograniczenia nakładane na podejrzanego mogą pozostawać w bardziej wyraźnym związku z trybem jego życia czy nawet rodzajem zarzuconego przestępstwa. Możliwe jest więc określenie zakazu opuszczania mieszkania w porze nocnej, wstępowania do publicznych lokali określonego rodzaju czy nawet wskazanych mieszkań prywatnych. Przykładem może tu być mieszkanie osoby pokrzywdzonej przestępstwem w sytuacji, gdy uzasadniona jest obawa, że nachodzenie takie będzie stwarzało ryzyko presji na postawę pokrzywdzonego w procesie.

W literaturze przedmiotu toczy się dyskusja o dopuszczalność ustalenia zakazu zbliżania się na określoną odległość do ofiary przestępstwa. Przeważają poglądy o niedopuszczalności ustanowienia takiego ograniczenia, gdy jego celem byłoby wyłącznie zabezpieczenie pokrzywdzonego przed kolejnym traumatycznym przeżyciem, jakim jest ujrzenie sprawcy popełnionego wcześniej przestępstwa [por. R. A. Stefański /w/ Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, W-wa 2004 t. II s. 197]. Nie ulega natomiast wątpliwości, że realne ryzyko popełnienia nowego ciężkiego przestępstwa na rzecz tej samej osoby pokrzywdzonej taki zakaz w pełni uzasadnia, a tym samym dopuszcza.

Przepisy o dozorze Policji nie wskazują wprost sankcji z tytułu naruszenia warunków wskazanych w postanowieniu. Przyjmuje się, że ich naruszenie powinno, co do zasady skutkować orzeczenie surowszego środka zapobiegawczego. Może to być np. poręczenie majątkowe czy nawet tymczasowe aresztowanie. Jest to prosta konsekwencja oceny, że niedotrzymanie warunków dozoru stanowi zagrożenie dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a skoro tak, to uzasadnione i nawet konieczne stało się zastosowanie środka surowszego.

Kopia postanowienia o oddaniu podejrzanego pod dozór Policji doręczana jest podejrzanemu i jego obrońcy. Otrzymuje ją także kierownik właściwej jednostki Policji. Z chwilą pierwszego stawiennictwa podejrzanego zakładana jest dokumentacja prowadzonego dozoru, w której odnotowywane są wszystkie kolejne kontakty i inne ważne spostrzeżenia. W przypadku niestawiennictwa lub naruszenia innych warunków postanowienia, obowiązkiem Policji jest zawiadomienie o tym organu orzekającego o dozorze. W takim wypadku prokurator lub odpowiednio sąd ma obowiązek rozważyć potrzebę zastosowania innego środka zapobiegawczego. Następuje to już w trybie właściwym do jego zastosowania.

Dozór Policji stosowany jest od momentu jego orzeczenia aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary. Tak, jak i pozostałe środki zapobiegawcze, może zostać uchylony lub zmieniony na inny w każdym czasie, jeżeli tylko ustaną przyczyny jego zastosowania lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę. Decyzję w tym przedmiocie podejmuje się na wniosek podejrzanego, jego obrońcy lub z urzędu.

Dozór Policji jako środek zapobiegawczy stosowany orzekany jest wobec podejrzanych niezależnie od tego, jaki organ prowadzi lub nadzoruje postępowanie przygotowawcze. Wyjątek dotyczy jedynie żołnierzy, którzy oddawani są pod dozór przełożonego wojskowego [art. 275 § 1 k.p.k.].

Jan WOJTASIK