Kontratyp, czyli zgoda na nieodpowiedzialność  Każdego dnia dokonywane są czyny, które formalnie wyczerpują znamiona przestępstw opisanych w ustawach karnych, a za które nie pociąga się nikogo do odpowiedzialności. Z mocy konkretnego przepisu prawnego lub ugruntowanej praktyki czyny takie uważane są bowiem za zgodne z prawem. W literaturze prawnokarnej nazywane są one tradycyjnie kontratypami. W istocie chodzi o takie przykłady okoliczności wyłączających bezprawność czynu, jak: obrona konieczna, stan wyższej konieczności, eksperyment, zgoda pokrzywdzonego, czynności lecznicze, karcenie małoletnich, uprawianie sportu, uzasadnione ryzyko, także gospodarcze, ostateczna potrzeba i zwyczaj. Szczególnym przykładem kontratypu jest „działanie w ramach uprawnień lub obowiązków”. Karalna bezprawność pewnych zachowań zostaje zniesiona w sytuacji, kiedy inny przepis prawa daje uprawnienie…

Kontaminacja  Według Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, termin ten oznacza „zmieszanie, skrzyżowanie różnorodnych czynników w nową całość”. Może też znaczyć tyle, co „skrzyżowanie dwóch wyrazów lub wyrażeń, nasuwających się mówcy jednocześnie i połączonych przez niego omyłkowo w całość” [patrz: Wł. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wyd. Wiedza Powszechna, W-wa 1970 s. 404]. Łacińskie „contaminare” w prostym tłumaczeniu odpowiada polskiemu „zbrukaniu”, „zarażeniu”, „splamieniu” i ma wyraźnie pejoratywny kontekst znaczeniowy. W polskiej literaturze kryminalistycznej pojecie kontaminacji pojawiło się bardzo późno i próżno szukać go w skorowidzach rzeczowych klasycznych podręczników z tego zakresu wydawanych w Polsce po II Wojnie Światowej [por. P. Horoszowski, Kryminalistyka, Wydawnictwo PWN, W-wa 1958 czy…

Konsultant w postępowaniu karnym  Jakkolwiek od dawna wiadomo, że może być najlepszym przewodnikiem prowadzącego śledztwo po skomplikowanych meandrach rzeczywistości zbrodni, instytucja konsultanta w polskiej procedurze karnej formalnie nie istnieje. Ustawodawca wyszedł zapewne z założenia, że wszelkie zagadnienia wchodzące w zakres wiadomości specjalnych, a istotne dla sprawy zamykają się w granicach procedur ustalających podstawy powołania biegłego, opracowania opinii i ich wykorzystania w dowodzeniu. Nie jest to stanowisko słuszne. Nie uwzględnia ono tych spraw, których przedmiotem są fakty czy zjawiska występujące bardzo rzadko lub przebiegające w nietypowy sposób. Innymi słowy, chodzi o sytuacje wykraczające poza rutynową wiedzę i doświadczenie organu procesowego, nawet wówczas, gdy jest to wiedza rzetelna i poparta doświadczeniem. W takich…

Konstytucja Majowa  Czy podstęp może przysłużyć się dobrej sprawie? Machiavelli, żyjący na przełomie XV i XVI wieku, włoski pisarz, historyk i dyplomata, który głosił, iż cel uświęca środki, z udzieleniem odpowiedzi na „tak” nie miałby najpewniej wątpliwości. Czy Twórcy polskiej Konstytucji 3 Maja znali dzieła Machiavellego? Ponieważ było wśród nich wielu światłych i dobrze wykształconych ludzi, należy założyć, że najpewniej znali jego twórczość bardzo dobrze. Nie tylko znali, ale potrafili się nią zainspirować. Przejdźmy jednak do rzeczy. Samo słowo „konstytucja” posiada rodowód łaciński i po polsku może być tłumaczone jako działanie polegające na ustanawianiu, urządzaniu czy uporządkowywaniu. W średniowieczu „konstytucja” oznaczała po prostu reguły życia zakonnego, w Polsce szlacheckiej –…

Komunikacja pozawerbalna w psychologii śledczej  Mowa będzie oczywiście o komunikacji jako sposobowi porozumiewania się pomiędzy ludźmi. Komunikacja jest jedną z najważniejszych relacji występujących pomiędzy jednostkami. Wyraża ona przestrzeń ukształtowaną przez dwa rodzaje bodźców. Każdy człowiek jednocześnie wysyła komunikaty w kierunku swojego otoczenia i od otoczenia tego komunikaty odbiera. Jest więc nadawcą i odbiorcą komunikatów. Zarówno wysyłanie przez niego sygnałów, jak też obieranie bodźców w postaci różnego rodzaju informacji może występować na poziomie świadomości albo przebiegać podświadomie. Tradycyjnie za podstawową formę komunikacji uważa się mowę ludzką. Komunikat przekazywany tą drogą może mieć postać kodu mówionego albo pisanego. Z wielu powodów każdy z tych sposobów kodowania doznaje wielu ograniczeń zarówno po stronie…

Kobieta a przestępstwo  Zacznijmy prowokacyjnym i mocno już nieaktualnym cytatem: „Światem kobiet rządzi eros, a ich zachowanie skupia się na małżeństwie i rodzinie. […] Światem mężczyzn rządzi logos, toteż ich zainteresowania oscylują wokół rozsądku, wiedzy i wykonywanego zawodu”. Opinia zawarta w przytoczonym cytacie streszcza tradycyjne poglądy filozofów, teologów, a nawet dawnej kryminologii na rolę kobiet w społeczeństwie i konsekwencje tej roli w strukturze i nasileniu przestępczości [patrz: B. Hołyst, Kryminologia, Wyd. Praw. LexisNexis, W-wa 2004, s. 525]. Nie ulega wątpliwości, że poszukiwanie jakiś szczególnych czynników determinujących przestępczość kobiet wynikało z łatwo dostrzegalnych dysproporcji nasilenia przestępczości kobiecej i męskiej. Dysproporcję tę w dużym stopniu potwierdza też najnowsza statystyka. W roku 2007…

Kaucja, czyli poręczenie majątkowe  Kaucja stanowi sumę pieniężną złożoną jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie niedopełnienia zobowiązania. Kaucja, znana u nas głównie z amerykańskich filmów kryminalnych, a pozwalająca podejrzanemu na opuszczenie aresztu i odpowiadanie z tzw. wolnej stopy, w polskim procesie karnym jest środkiem zapobiegawczym określanym jako poręczenie majątkowe. Wg A. Bulsiewicza [Poręczenie majątkowe w polskim procesie karnym, Toruń 1991, s. 36 i nast.], poręczenie jest gwarancją majątkową zapewniającą pożądane z punktu widzenia celów postępowania karnego zachowanie się oskarżonego, a zwłaszcza jego stawiennictwo na każde wezwanie i nieutrudnianie tego postępowania w jakikolwiek inny niedozwolony sposób. Podstawowym celem zastosowania poręczenia majątkowego jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego na…

Katastrofy kolejowe  Katastrofy kolejowe Zaproponowana przez Piotra Hachulskiego definicja określa katastrofę kolejową, jako zdarzenie nagłe, które zakłóca w groźny sposób ruch kolejowy i powodujące szkody o rozmiarach powszechności dla życia i zdrowia ludzi oraz mienia w znacznych rozmiarach [patrz: P. Hachulski, Katastrofa w ruchu kolejowym, Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne, t. 1 W-wa 1974 s. 277]. Zgodnie z zaproponowaną przez tego Autora systematyką, w pierwszej kolejności rozróżnia się katastrofy kolejowe polegające na zderzeniach oraz katastrofy, których istotą jest tzw. wykolejenie, czyli wypadnięcie pociągu z szyn. Zderzenia mogą mieć charakter czołowy lub stanowić efekt najechania. Do zderzenia czołowego dochodzi w przypadku jazdy dwóch pociągów jednym torem, lecz w przeciwnych kierunkach. Przykładem…

Katastrofy i wypadki lotnicze  Literatura medyczno – sądowa oraz kryminalistyczna, poświęcona katastrofom i wypadkom lotniczym jest w Polsce niezwykle skromna. Przekonuje o tym pobieżny chociażby przegląd dostępnych podręczników z tych przedmiotów. Hasła „katastrofa lotnicza” nie sposób znaleźć w żadnym ze skorowidzów, nie ma też wyodrębnionych rozdziałów zajmujących się tym zagadnieniem w sposób systematyczny. Chlubnym wyjątkiem jest podręcznik medycyny sądowej amerykańskich autorów Wincentego J. DiMaio i Dominika DiMaio. Został on wydany w 2003 r. we Wrocławiu przez Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner pod redakcją Prof. Prof. Barbary Świątek i Zygmunta Przybylskiego. To w tym właśnie podręczniku znalazł się tłumaczony przez Huberta Szatnego rozdział traktujący o wypadkach i katastrofach lotniczych. Z niego też…

Kasacja  Wg definicji zaproponowanej w Wielkiej Encyklopedii Prawa [Wydawnictwo Prawa i Praktyki Gospodarcza, Białystok – Warszawa 2000, s. 326], kasacja jest środkiem odwoławczym od orzeczeń sądu drugiej instancji z powodu naruszeń prawa materialnego oraz proceduralnego, a także zasad logiki i doświadczenia życiowego. Słownik „100 tysięcy potrzebnych słów” pod redakcją Jerzego Bralczyka [Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 s. 282] wśród różnych sposobów terminu „kasacja” wskazuje, że oznacza on „zlikwidowanie, zniesienie lub unieważnienie czegoś”. Zaś w znaczeniu nas tu bardziej interesującym, kasacja – wg Słownika – to „odwołanie od orzeczenia sądu niższej instancji skierowane do sądu wyższej instancji”. Nadzwyczajny środek odwoławczy w postaci kasacji powrócił do polskiego ustawodawstwa karnego 1 stycznia 1996r. Wincenty…