Rany

Rany  Są jednym z typowych następstw urazu mechanicznego na organizm żywy. Ich istotą jest przerwanie anatomicznej ciągłości tkanki. W przypadku skóry dochodzi do uszkodzenia jej wszystkich trzech zasadniczych warstw. Urazy poważniejsze zwykle nie ograniczają się do powłok skórnych, lecz prowadzą do większego lub mniejszego uszkodzenia lub zniszczenia narządów wewnętrznych.

W zależności od rodzaju narzędzia, sposobu i intensywności jego zadziałania, miejsca ugodzenia, ale czasem też indywidualnych właściwości organizmu ludzkiego mogą powstawać różne rodzaje ran. Klasyczna medycyna sądowa wyróżnia rany: tłuczone, rąbane, cięte, kłute i kąsane.

Rany tłuczone to efekt działania narzędzia tępego lub tępokrawędzistego. Są to wszelkiego rodzaju przedmioty posiadające twarde, płaskie lub krawędziste powierzchnie o różnym kształcie. Ich przykładem są pałki, kamienie, młotki, kopyta zwierzęce, bosa albo obuta noga, pieść, części pojazdów mechanicznych i twarde podłoże. Rana tłuczona powstaje zwykle w następstwie urazu zadanego tego rodzaju narzędziem skierowanego prostopadle do powierzchni ciała. Kształt takiej rany może być owalny, osełkowaty, podłużny czy zupełnie nieregularny. Jej charakterystycznymi cechami jest nierówne dno i obecność nieuszkodzonych fragmentów tkanki łącznej określanych jako tzw. mostki tkankowe. Uraz działający w taki sposób, ale z siłą znacznie większą powoduje rany określane jako miażdżone. Uraz o kierunku stycznym do ugodzonej powierzchni może z kolei spowodować ranę określoną jako darta lub szarpana.

Rany rąbane powstają w następstwie użycia narzędzi określanych jako ostrokrawędziste. Ich typowym przykładem są siekiery, tasaki czy maczety. Rany rąbane mają kształty nieregularne i różną głębokość. Ich brzegi mogą być miernie podbiegnięte krwią i mniej lub bardziej równe. Mogą uszkadzać tkankę miękką nawet na dużą skalę, a także przecinać lub łamać kości. Często spotyka się je na głowie, gdzie współistnieją z ranami tłuczonymi i włamaniami kości czaszki.

Rany cięte są efektem działania narzędzi ostrych w obrębie tkanki miękkiej. Do narzędzi tych zaliczamy noże, brzytwy, żyletki. Rana cięta może przybrać kształt linijny, często regularny albo płatowaty. Brzegi tego rodzaju ran z zasady są równe. Nie spotyka się na ich granicy podbiegnięć krwawych. Rany takie mogą być bardzo głębokie, jednak w przypadku kości pozostawiają na nich nieznaczne tylko nacięcia.

Rany kłute powodowane są narzędziami określanymi jako ostrokończyste lub kończyste typu: bagnety, czubek noża, szpada czy widły. Mają różną głębokość, którą stanowi tzw. kanał rany. Głębokość ta w okolicach miękkich, np. brzuchu może znacznie przekroczyć nawet długość narzędzia. Wlot rany swoim kształtem może stanowić wierne odwzorowanie kształtu narzędzia, a charakterystyczny rąbek otarcia naskórka sugerować ranę postrzałową z oddali. Niekiedy spotyka się w okolicy wlotu rany typowe odbicie rękojeści narzędzia.

Rany kąsane to charakterystyczne następstwo działania ludzkich albo zwierzęcych zębów. Odróżnia się ślady ugryzienia oraz ślady odgryzienia. Te pierwsze mogą być płytkie albo przeciwnie: bardzo głębokie i współistnieć z ranami określanymi jako szarpane czy cięte. Zdarza się, że obraz rany kąsanej stanowi bardzo wierne odbicie właściwości uzębienia, którym ja spowodowano.

Oględziny ran w toku badania sądowo – lekarskiego powinny doprowadzić do bardzo dokładnego opisania i fotograficznego utrwalenia: lokalizacji ran, ich kształtu, przebiegu i wielkości, wyglądu brzegów i dna, przebiegu i długości kanału, a także śladów leczenia, oznak gojenia się, obecności zanieczyszczeń. Uzyskane tą drogą informację pozwolą w optymalnej sytuacji na: identyfikację, zwykle grupową narzędzia, sposobu jego użycia, przybliżonego czasu, a niekiedy kolejności spowodowania obrażeń.

W rezultacie można dokonywać rekonstrukcji zdarzenia, różnicować samouszkodzenia od działań zbrodniczych czy nieszczęśliwych wypadków. W końcu rodzaj i skutki obrażeń pozwalają na podjęcie decyzji co do prawnej kwalifikacji zdarzenia.

Należy jednak zawsze pamiętać, że wyprowadzanie prawidłowych wniosków wymaga rozwagi i dużego doświadczenia. Skóra i całe ciało człowieka są podłożem „źle” przyjmującym ślady, jakimi są następstwa urazu mechanicznego. W praktyce często napotyka się zmiany niejednoznaczne. Jedno i to samo narzędzie może powodować rany różnego rodzaju, a zmiany powodowane gojeniem się i zacieraniem pierwotnego obrazu przez zabiegi lecznicze sytuację tę komplikują dodatkowo. Niektóre reguły wnioskowania mają wartość niemal tylko statystyczną.

Praktyka dostarcza wielu dowodów na zdarzające się porażki, ale też niemało przykładów profesjonalnego mistrzostwa w tym zakresie.

Jan WOJTASIK