Mikroślady

Mikroślady  Są to niewidoczne lub słabo widoczne okiem nieuzbrojonym cząstki materii, które sprawca przestępstwa pozostawia na miejscu czynu, albo z miejsca tego na swoim ubiorze lub ciele wynosi. To definicja nieco uproszczona, ale dobrze oddaje istotę zagadnienia. Materialność mikrośladów pozwala na ich badanie [identyfikację] metodami naukowymi.

Mikroskopijność z kolei powoduje, że sprawca przestępstwa z zasady ich nie zauważa, a wiec i nie usuwa, a najczęściej w ogóle nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia. Mikroślady powstają zawsze, ilekroć dwa obiekty wykonane z różnego materiału ocierają się o siebie. W takim właśnie momencie dochodzi do przemieszczania się cząsteczek tego materiału z jednego obiektu na drugi i odwrotnie. Przeniesienie cząstek wyłącznie z obiektu A na obiekt B określa się jako „przeszczepienie pojedyncze”. Jeżeli jednak jednocześnie cząstki materii obiektu B przeniesione zostały na obiekt A, mamy do czynienia ze zjawiskiem „przeszczepienia podwójnego”. W taki właśnie sposób włamywacz, który przez okienko piwniczne wślizguje się do wnętrza domu, na ramie okna pozostawia włókienka ze swojego ubioru, a z okienka tego „zabiera” na swojej odzieży drobiny kurzu, farby, rozbitej szyby. Sprawca, który ofiarę mocno przytrzymuje za poły płaszcza na swoich rękach przez jakiś czas będzie jeszcze nosił mikrowłókienka z tego płaszcza, a jeżeli wcześniej pracował przy ładowaniu węgla na płaszczu pozostawi pył węglowy. Szczególną grupę śladów stanowią mikroślady biologiczne. Są to drobiny krwi, śliny, nasienia, włosów, naskórka itp. tkanek, które przenoszą się podczas zdarzenia ze sprawcy na ofiarę lub odwrotnie.

Mikroślady mogą przenosić się na narzędzie zbrodni, albo odwrotnie z narzędzia zbrodni na ofiarę. Dlatego domniemane narzędzie zabójstwa, jakim jest nóż kieruje się zawsze do laboratorium w celu ustalenia, czy są na nim cząsteczki krwi albo innej tkanki biologicznej pochodzenia ludzkiego, co pośrednio może potwierdzać założoną wersję. Bywa, że badanie takie ujawnia cząstki biologiczne pozwalające na przeprowadzenie profilowania genetycznego. Niekiedy na ostrzu noża udaje się odnaleźć drobinki włókienek pochodzące z odzieży ofiary, np. koszuli, marynarki czy swetra. Jedna z ekspertyz tego rodzaju doprowadziła nie tylko do odnalezienia na ostrzu scyzoryka materiału biologicznego w postaci tkanki pochodzenia ludzkiego, ale dodatkowo trzech rodzajów włókienek odpowiadających właściwościom odzieży pokrzywdzonego, ułożonych w kolejności takiej, jaka odpowiadała warstwom odzieży.

Szczególnym mechanizmem nanoszenia mikrośladów może być przemieszczanie się czy tylko samo przebywanie sprawcy lub ofiary w określonym środowisku naturalnym lub przemysłowym. Na odzież, np. obuwie czy ciało, np. dłonie, włosy dostają się wówczas cząstki gleby, listowia, mchów, pyłków roślinnych czy pyłów powstających przy produkcji: mąki, węgla, żelaza. Poszukiwanie, ujawnianie i zabezpieczanie mikrośladów w sposób dający szanse ich wykorzystania w procesie wymaga od prowadzącego oględziny umiejętnego zrekonstruowania zdarzenia. Musi on sobie odtworzyć prawdopodobny sposób dojścia i oddalenia się sprawcy z miejsca zdarzenia, mechanizm dokonania przestępstwa, rodzaj użytego narzędzia i sposób posługiwania się, sposób bronienia się ofiary. Taka rekonstrukcja pozwoli nie tylko poszukiwać mikrośladów we właściwych miejscach i na odpowiednich obiektach, ale też pobrać materiał z miejsc kontrolnych. W rezultacie nie tylko możliwe będzie odnalezienie mikrośladów i ich późniejsze zidentyfikowanie, ale też odróżnienie śladów przypadkowych od tych, które bez wątpliwości powstały podczas akcji przestępczej.

Podstawowymi narzędziami poszukiwania i zabezpieczania mikrośladów jest lupa, mikroskop, specjalna ssawka, odkurzacz laboratoryjny z filtrami oraz taśmy lepiące. Każda z metod w pewnych sytuacjach wykazuje przewagą nad pozostałymi. Dlatego w konkretnym przypadku należy wykorzystać taką, która jest odpowiednia dla danego przedmiotu oględzin.

Analiza mikrośladów z zasady prowadzi do identyfikacji grupowej, a więc ustalenia rodzaju cząsteczek, które zostały zabezpieczone. Eksperci w swoich opiniach zwykle wyprowadzają wnioski w kategoriach prawdopodobieństwa pochodzenia danego mikrośladu z określonego obiektu. Podaję się np. że ten sam rodzaj włókien może powtórzyć się raz na 10 ubrań, a zgodność dwóch rodzajów włókien występuje raz na 400 ubrań. Natomiast prawdopodobieństwo znalezienia w dwóch dowolnych ubraniach 8 jednakowych par różnych włókien wynosi jak 1:25 mld.

Jan WOJTASIK