Kryminalistyka w służbie prawa

Kryminalistyka w służbie prawa  Tytuł nie jest przypadkowy. Od razu należy podkreślić, że wiedza kryminalistyków i instrumenty badawcze, jakimi dysponują służą nie tylko zwalczaniu przestępczości. Metodami wypracowanymi przez kryminalistykę można dzisiaj potwierdzić lub skutecznie zanegować autentyczność dzieła sztuki, zwłaszcza obrazu, odczytać tekst ukryty pod nowszą elewacją czy na dokumencie zwęglonym wskutek pożaru.

Kryminalistyk skutecznie wspomaga swoją wiedzą sąd podczas orzekania w sprawie spadkowej czy organ administracyjny w postępowaniu patentowym. Współczesna kryminalistyka przedmiotem swojego zainteresowania wyraźnie wyszła więc poza granice określone jej klasyczną definicją. Wg W. Gutekunsta, kryminalistyka jest nauką o taktyce i technice popełniania przestępstw, taktyce i technice ich dochodzenia oraz taktyce i technice zapobiegania przestępstwom. Oczywiście definicji naukowej kryminalistyki pojawiło się w ostatnich kilku dziesiątkach lat w Polsce sporo, ale niemal wszystkie w mniejszym lub większym stopniu nawiązują do wcześniej przytoczonej. Panuje zgoda, że niektóre z metod właściwych współczesnej kryminalistyce znane były już w starożytności. Publikowano np. listy gończe, rejestrowano osoby popełniające przestępstwa i rzeczy utracone następstwie rabunków, nauczano urzędników prowadzenia obserwacji. Odcisk opuszka palców identyfikował autora dokumentu, który go podpisał oraz producenta towaru będącego przedmiotem obrotu. Nie ma jednak wątpliwości, że podstaw metodologicznych dla współczesnej kryminalistyki dostarczyła starsza od niej o ponad 100 lat medycyna sadowa.

Za moment powstania naukowej kryminalistyki uważa się wydanie w roku 1893r. napisanego przez H. Grossa „Podręcznika dla sędziów śledczych, jako systemu kryminalistyki”. Równolegle działali A. Bertillon – twórca antropometrii kryminalnej i F. Galton – twórca nowoczesnego systemu identyfikacji daktyloskopijnej. Te trzy nazwiska tworzą panteon „ojców” kryminalistyki. Jednak genezy zapotrzebowania na naukowe metody walki z przestępczością dopatrywać należy się w ubocznych skutkach zniesienia na przełomie XVIII i XIX w. tortur jako legalnej metody prowadzenia śledztw. Bardzo pogorszyło to skuteczność pracy organów śledczych. Dodatkowo sytuację pogarszał ogromny wzrost migracji ludzi do miast wywołany wzrostem przemysłu i anonimizacja jednostek. Szansą dla państwa stawał się szybki rozwój nauk przyrodniczych i technicznych. Wszak był to wiek pary i elektryczności. Przede wszystkim jednak pojawiła się szansa rozwoju naukowych metod dowodzenia winy. Respekt dla takiego dowodu zaczęli odczuwać nie tylko policjanci czy sędziowie, ale przede wszystkim przestępcy. Współcześnie potrzeba znajomości kryminalistyki determinowana jest koniecznością podnoszenia metod śledczych, ale także potrzebą krytycznego wartościowania opinii biegłych.

Do podstawowych funkcji kryminalistyki zalicza się rozpoznanie obszaru aktualnych i przyszłych działań /osobowe, terenowe, środowiskowe/, wykrywanie /zdarzeń, osób, rzeczy/, dowodzenie /pozyskiwanie dowodów winy lub niewinności/ i zapobieganie przestępstwom. Optymalną realizację tych funkcji zapewnia taktyka i technika kryminalistyczna – dwa uzupełniające się działy kryminalistyki. Kryminalistyka chętnie wykorzystuje dla swoich potrzeb dorobek innych nauk, ale też wypracowuje własne teorie oraz techniczne metody badawcze. Przykładami takiego dorobku są np. twierdzenia, że obraz linii papilarnych człowieka jest niepowtarzalny i niezmienny w rozwoju osobniczym, pismo ręczne jest śladem psychofizycznym, indywidualnym, każde przestępstwo umyślne ma swój motyw, a każde działanie pozostawia ślad. Kryminalistyka mimo, że jest nauką prawniczą ma swój, odrębny od prawniczego język. Kryminalistyk nie mówi „przestępstwo”, „podejrzany” i „dowód”, lecz „zdarzenie”, „sprawca” czy „informacja”. Ważne dla niego terminy to: „ślad”, „identyfikacja kryminalistyczna”, „materiał dowodowy i porównawczy””wersja śledcza”, „alibi”, „miejsce zdarzenia” czy „reguła 7 złotych pytań”.

Prawo, zwłaszcza karne stanowi klamrę spinającą przedmiot zainteresowania kryminalistyki i ograniczającą dopuszczalność stosowanych przez nią metod. Jednocześnie kryminalistyka w wielu sytuacjach prawu temu zapewnia skuteczność. To ona pozwala poznać prawdę, bez której nie ma sprawiedliwości.

Jan WOJTASIK