Groźba karalna

Groźba karalna  Każdy człowiek ma prawo do wolności od zastraszania go przez inne osoby. W szczególności nie wolno grozić nikomu popełnieniem przestępstwa na jego szkodę albo szkodę osoby mu najbliższej. Przestępstwo to czyn opisany w kodeksie karnym albo innej ustawie zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, kara ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą 1 miesiąc. Jeżeli czyn opisany w ustawie zagrożony jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 alko kara surowszą uważa się go za zbrodnię. Pozostałe przestępstwa są występkami.

Groźba karalna jest przestępstwem przeciwko wolności. Sprawca, który grozi innej osobie pozbawieniem życia, pobiciem, podpaleniem czy jakimkolwiek innym przestępstwem nie musi kierować się rzeczywistą wolą dokonania takiego czynu. Dla bytu przestępstwa wystarczająca staje się okoliczność, że osoba pod adresem, której groźba została zapowiedziana faktycznie obawia się jej spełnienia i obawa ta jest uzasadniona.

Groźba karalna może zostać wyrażona w wypowiedzi słownej, pisemnie, gestem, wycelowaniem broni palnej w kierunku zagrożonego i w każdy inny czytelny intencjonalnie sposób. Ofiara może otrzymać np. kartkę papieru z rysunkiem zapowiadającym określone, z natury rzeczy niemiłe dla niej działanie, znaleźć przed domem kukłę symbolizującą śmierć czy otrzymać SMS-sa zawierającego pogróżki. Groźba nie musi być przekazana przez sprawcę osobiście. Do tego celu sprawca może wykorzystać inną osobę, która spełni rolę posłańca.

Niezależnie od sposobu działania sprawcy i niezależnie od tego, czy sprawca jest ofierze znany czy też pozostaje anonimem, zawsze musi wystąpić obawa spełnienia zapowiadanej groźby i obawa ta musi być uzasadniona. Obawy takiej nie uzasadnia np. zapowiedź zniszczenia domu przez trafienie w niego meteorytem sprowadzonym z kosmosu czy podpaleniem przez sprowadzenie pioruna. Nie jest uzasadniona obawa spełnienia groźby pozbawienia życia przez wycelowanie pistoletu – dziecinnej zabawki, jak też żartobliwa zapowiedź skierowana do osoby znajomej „ja cię zabiję”.

Z drugiej strony jednak, nawet najpoważniejsza i jak najbardziej realna groźba, jeżeli nie przestraszyła adresata, nie może być uznana za groźbę karalną. Innymi słowy, występku groźby karalnej nie można dopuścić się na szkodę osoby, która niczego i nikogo się boi.

Nie stanowi groźby karalnej pouczenie świadka o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego zeznania czy zawiadomienia o nie popełnionym przestępstwie. Takie ostrzeżenie nie jest bowiem bezprawne. Przeciwnie, działanie tego rodzaju ma swoją podstawę prawną, a co jest prawnie dozwolone – nie może jednocześnie być przestępczym bezprawiem. Podobnie ocenić trzeba zapowiedź zastosowania wszelkich dostępnych środków obrony koniecznej w razie bezprawnego ataku. Nie jest też groźbą przekazanie innej osobie informacji o grożącym jej niebezpieczeństwie, jeżeli intencją zawiadamiającego jest ochronienie tej osoby przed zagrożeniem. Nie stanowi też groźby karalnej zapowiedź popełnienia wykroczenia, deliktu cywilnego, zerwania umowy, podniesienia ceny oferowanego produktu czy usługi, wydalenia z uczelni w przypadku naruszenia regulaminu.

Groźba karalna może stanowić samoistne przestępstwo opisane w przepisie art. 190 § 1 kk. Jego sprawcy grozi kara samoistnej grzywny, kara ograniczenia wolności, a nawet kara pozbawienia wolności w maksymalnym wymiarze do 2 lat. Groźba może jednak stanowić jedno ze znamion innego przestępstwa. Taka sytuacja występuje w przypadku zgwałcenia, rozboju czy kradzieży rozbójniczej. W przypadkach tego rodzaju sprawca odpowiada oczywiście za przestępstwo, które faktycznie popełnił, a nie za samą tylko groźbę.

Groźbę karalną należy odróżnić od groźby bezprawnej, która stanowi znamię wielu różnych przestępstw, m.in. przeciwko wyborom, wywierania wpływu na świadka czy wymuszania wyjaśnień. Groźba bezprawna oznacza w istocie każdą opisaną tu groźbę karalną. Groźbą bezprawną jest jednak pojęciem szerszym i oznacza ponadto zapowiedź rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub osoby dla niej najbliższej i zapowiedź spowodowania postępowania karnego w innym celu niż ochrona prawa naruszonego przestępstwem. W takim znaczeniu zachowanie się sprawcy można uznać za formę szantażu.

Groźba karalna jest występkiem, który podlega ściganiu karnemu tylko na żądanie pokrzywdzonego wyrażone w formie wyraźnego wniosku.

Jan WOJTASIK