Grodzisko w Lipinkach

Grodzisko w Lipinkach. Wśród historycznych obiektów obronnych na Ziemi Sławskiej wymienia się: gród kasztelański w Tarnowie, grodzisko w pobliżu Sławy, a także obiekty określane w literaturze tematu, jako siedziby rycerskie w Krzepielowie, Przybyszowie i Radzyniu oraz w Lipinkach [niem. Linden].

Lipińskie „grodzisko”, a dokładniej jego pozostałości w postaci niewielkiej terenowej wyniosłości otoczonej fosą znajdują się w centralnej części wsi, kilkaset zaledwie metrów od linii prowadzącej przez miejscowość drogi powiatowej 1011F Sława – Krążkowo – Wschowa. Początków dworu „na kopcu”, jak go niekiedy kwalifikują badacze, położonego na podmokłych łąkach, należy doszukiwać się w I-szej połowie XV wieku.

Składający się z budynku mieszkalnego – możliwe, że z wieżą oraz budynku gospodarczego zespół drewnianych obiektów zbudowano na owalnym majdanie o średnicy ok. 30 m. Wysokość wyniesienia ponad otaczającą okolicę wynosiła ok. 2 m. Było one wzmocnione przez dwa rzędy pali z drzew iglastych i dębowych oraz otoczone fosą o szerokości 6-8m. Wszystko dodatkowo okalał wał zewnętrzny, obecnie już zatarty.

Pierwsza pisemną wzmianka o właścicielu pojawiła się w roku 1515. Był nim Hans Kottwitz. W roku 1557 majątek przejął Hans Nebelschütz i ta rodzina władała nim do schyłku XVIII w. W latach 20-tych XVII w. dokonano przebudowy siedziby. Budynek drewniany został zastąpiony murowanym. Zbudowano go na kamiennych fundamentach. Podobną ewolucję przeszedł budynek gospodarczy.

W 2008 r. podczas prac wykopaliskowych prowadzonych przez prof. Dominika Nowakowskiego z PAN na terenie grodziska ujawniono obecność naczyń kuchennych oraz kafli piecowych. Wcześniej, gdyż już roku 1931 znaleziono na nim liczne naczynia gliniane, które były eksponowane w miejscowej szkole.

Dokładna architektura oraz historia lipińskiego grodziska nie są niestety znane. Obiekt zniknął w nieustalonych okolicznościach na przełomie XVIII i XIX wieku. Miejsce po nim w okresie między wojnami zostało uznane za pomnik kultury [zabytek]. Na ówczesnych mapach pisywano je jako: Burghügel, co w prostym tłumaczeniu należałoby uznać za zamkowe wzgórze lub pagórek. Miejscowa ludność często posługiwała się potocznym określeniem „Insel”, co oznacza w języku polskim wyspę.

Po II wojnie światowej nie przypisano już miejscu statusu zabytku i stan taki pozostaje do dnia dzisiejszego. W lipcu 2022 r. staraniem Sławskiego Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Ocalić od zapomnienia” przy grodzisku stanęła ilustrowana tablica z informacją o historii miejsca i pozyskanych podczas wykopalisk przedmiotach.

Jakkolwiek Lipinki nie leżą na obszarze Puszczy Tarnowskiej, to jednak znajdują się w jej bezpośredniej bliskości, co sprawiło, że tematyka grodziska trafiła do tej encyklopedii. Należy mieć na uwadze, że z Lipinek można dostać się w głąb Puszczy co najmniej trzema różnymi drogami, a jedna z nich przechodzi przy samym grodzisku.

Tę właśnie drogę należałoby zarekomendować, jako najwłaściwszą do odnalezienia dawnej siedziby rycerskiej. Przejeżdżając przez Lipinki od strony Sławy mijamy w pewnym momencie po prawej stronie drogi kościół pw. MB Rokitniańskiej. Tuż za nim znajduje się wybrukowana tzw. kocimi łbami droga w prawo. Skręcamy w prawo na tę drogę i jedziemy ok. 300 m. Relikty grodziska zobaczymy po naszej prawej stronie na łące wśród zarośli olchowych.

Przemieszczając się od strony Krążkowa, zjazd do grodziska będziemy mieli tuż przed kościołem. Skręcamy wówczas oczywiście na lewo.

Jan WOJTASIK

Dane orientacyjne dla GPS:

Dł. geogr. 16°03’07.41″ E

Szer. geogr. 51°50’28.90″ N

Przy opracowaniu tego materiału, poza mapami historycznymi, wykorzystano m.in. mapy: mapę „Pojezierze Sławskie” Wydawnictwa Turystycznego PLAN s.c. oraz skany pobrane ze stron internetowych „geoportal.gov.pl” i Google Maps oraz pracę Dominika Nowakowskiego pt. Od wczesnośredniowiecznego grodu do miasta lokacyjnego. Rozwój struktur osadniczych w okolicach Sławy w średniowieczu, /w/; Alfred Roesler [red.], Siedem wykładów na siedem wieków Sławy, Sława 2014, a także informacje z Portalu „Dolny Śląsk – Dziedzictwo przeszłości”.