Znamię prądu  W sensie kryminalistycznym jest śladem wskazującym na działanie energii elektrycznej, a dokładniej dowodzącym zaistnienia bezpośredniego kontaktu przewodnika prądu z żywym organizmem. Wskazuje nie tylko na miejsce tego kontaktu, ale niejednokrotnie stanowi wierne odbicie przewodnika, przez który energia elektryczna wnikała do ciała. Znamię stanowi charakterystyczną zmianę na skórze. Jego wyrazistość jest funkcją rozmiarów przewodnika, czyli elektrody, czasu przepływu prądu oraz wielkości jego napięcia i natężenia czy nawet wilgotności skóry. W typowej sytuacji znamię jest twarde i suche, a dookoła otaczają je wyraźniejsze, nieco wyniosłe brzegi. Stopień i rodzaj uszkodzeń skóry spowodowane jej kontaktem z przewodnikiem prądu mogą być jednak bardzo zróżnicowane. Od zmian zupełnie gołym okiem niewidocznych, poprzez powierzchowne…

Zgwałcenie  Pod tym pojęciem zwykle rozumie się zmuszenie kobiety do odbycia stosunku płciowego [por. Słownik języka polskiego, PWN]. Zgwałcenie w rozumieniu prawa karnego jest jednak pojęciem znacznie szerszym. Obowiązujący kodeks przewiduje odmienną odpowiedzialność karną za kilka różniących się od siebie postaci tego przestępstwa. Postać podstawowa zgwałcenia zagrożona jest karą od 2 do 12 lat pozbawienia wolności [art. 197 § 1 kk].  Polega ono na doprowadzeniu przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem innej osoby do obcowania płciowego. Przemoc to bezpośrednie oddziaływanie na osobę pokrzywdzoną polegające ma przełamywaniu jej oporu przy pomocy siły fizycznej. Najczęściej stosowane przez sprawców postacie przemocy polegają na biciu ofiary, przytrzymywaniu jej siłą, zdzieraniu odzieży. Rzadziej zdarzają się bardziej wyrafinowane…

Zgon psychogenny  Termin ten niezwykle trudno znaleźć w podręcznikach medycyny sądowej. Nie powinno to dziwić, albowiem medycyna sądowa jest dyscypliną naukową, a jednym z przymiotów naukowości jest weryfikowalność wiedzy na określony temat. Problematyka zgonów z przyczyn psychogennych weryfikacji takiej nie poddaje, a więc z naukowego punktu widzenia problem jest prawie bezprzedmiotowy. Wszyscy jednak wiedzą, że „prawie” czyni sporą różnicę. W przypadku zgonów psychogennych, a więc takich, które nie materializują jakimikolwiek zauważalnymi gołym okiem czy możliwymi do zdiagnozowania laboratoryjnymi metodami, hasło wskazane w tytule najpewniej zamyka się w obszarze „zgonów z przyczyn niewyjaśnionych”. Na pograniczu tego obszaru lokują się też przypadki zgonów spowodowanych zaburzeniami rytmu serca u osoby chorej na miażdżycę…

Zgon i jego stwierdzenie  Zagadnienia zawarte w tytule są przede wszystkim przedmiotem zainteresowania nauki o śmierci, czyli tanatologii sądowo-lekarskiej [patrz: http://www.zielona-gora.po.gov.pl/index.php?id=36&ida=2950]. Ważne względy praktyczne, także o charakterze porządkowo-sanitarnym sprawiają, że problematyka stwierdzania zgonu i ustalenia oraz dokumentowania jego przyczyny od wielu już lat jest regulowana przez przepisy prawa administracyjnego, czy używając terminologii bardziej współczesnej – prawa medycznego. Niestety przepisy te stanowione były w różnym czasie i niekiedy w diametralnie różnych zasadach funkcjonowania służby zdrowia. Ich interpretacja często nie jest łatwa i może prowadzić do nieporozumień. Ilustracją takich nieporozumień jest chociażby publikacja Gazety Lubuskiej z 1 października 2009 r. pt. „Zostawili niepełnosprawnego z martwym ojcem w mieszkaniu” i emocjonalna dyskusja, jaka…

Zbrodnia, występek, wykroczenie…  Od czasu pojawienia się formalnej koncepcji przestępstwa, a więc od mniej więcej II połowy XVIII w. w Europie pojawiły się próby systematyki tego pojęcia. Podstawowe kryterium podziału stanowił stopień społecznej szkodliwości czynu oraz surowość wymierzanej kary. Ta systematyka rozwijała i uzupełniała historycznie wcześniejsze rozróżnienie przestępstw publicznych i prywatnych. Wśród typowych podziałów, dzisiaj po części już nieaktualnych, wyróżniano niemiecki i angielski. Ten pierwszy różnicował poważniejsze zbrodnie od mniej groźnych wykroczeń. W Anglii dzielono przestępstwa na zbrodnie, za popełnienie których groziła kara śmierci oraz występki, czyli wszystkie inne przestępstwa zagrożone łagodniejszą karą. Model angielski w dużym stopniu zresztą przeniesiony został na kontynent północnoamerykański. W wielu krajach europejskich ukształtowała się…

Zatrzymanie  W sensie prawnym uważane jest za formę przymusu, której istota sprowadza się do krótkotrwałego pozbawienia człowieka wolności. Zatrzymany nie ma prawa do swobodnego poruszania się i komunikowania z innymi osobami, bez zgody dokonującego zatrzymania nie może przekazać ani przyjąć jakichkolwiek przedmiotów i pozostaje w odpowiednio przystosowanym do takich celów miejscu pod nadzorem organu, do którego dyspozycji go zatrzymano. Jak ujmuje to R. A. Stefański, osoba zatrzymana nie może swobodnie dysponować sama sobą i nie może podejmować działań zgodnie z własną wolą. Z uwagi na cel, obowiązujący system prawny odróżnia zatrzymanie procesowe oraz zatrzymanie pozaprocesowe. Do tej kategorii zalicza się zatrzymania: porządkowe [osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia i mienia],…

Zatory powietrzne w diagnozowaniu śmierci gwałtownej  W klasycznej medycynie sądowej obecność zatoru powietrznego w sercu oraz płucach uznawana jest za jeden z ważniejszych dowodów zażyciowego pochodzenia obrażeń ujawnionych podczas sekcji zwłok. Warto zauważyć też, że w przeciwieństwie np. do podbiegnięć krwawych, zatory powietrzne powstają poza obrębem uszkodzeń. Prawidłowość ta musi być brana pod uwagę zarówno przez kierującego sekcją prokuratora, jak i samego obducenta. Determinuje ona bowiem odpowiednią metodykę postępowania sekcyjnego, w tym zwłaszcza konieczność przeprowadzenia tzw. próby na zator powietrzny serca. Znajomość podstaw anatomii ciała ludzkiego oraz działania układu krążenia krwi ułatwia zrozumienie mechanizmu powstawania zatorów powietrznych. W warunkach naturalnych krwiobieg stanowi układ zamknięty napędzany przez swoistą pompę ssąco-tłoczacą, jaka…

Zaniechanie  W prawie karnym zaniechanie nie jest taką sobie pospolitą bezczynnością. Jest to przejaw świadomej aktywności człowieka polegający na powstrzymaniu się od działania, które nakazuje prawo. Chodzi przy tym o takie zachowanie się człowieka, które można streścić: uświadomieniem sobie określonego celu, podjęciem decyzji o jego osiągnięciu i doprowadzeniu do zrealizowania poprzez odstąpienie od uczynienia tego, co zgodnie z powinnością uczynić należało. Powinność określonego działania może wynikać oczywiście z różnych tytułów. Jej źródłem może być akt normatywny w formie ustawy czy rozporządzenia wydanego na jej podstawie, orzeczenie sądu lub decyzja organu administracyjnego, umowa cywilnoprawna, stosunek pracy czy zasady pragmatyki służbowej albo etyki zawodowej. Źródłem karalnej odpowiedzialności za zaniechanie może być także…

Zadzierzgnięcie  Jego istotą jest ucisk pętli skręconej wokół szyi siłą ludzkiej ręki. Najczęściej jest to sznur lub inne narzędzie o podobnych właściwościach. Zadzierzgnięcie jest jedną z trzech postaci zagardlenia. Pozostałe to powieszenie i zadławienie. Zagardlenia z kolei stanowią klasyczny przykład śmierci z uduszenia. [por. uwagi nt. pojęcia i systematyki uduszenia w tym dziale pod adresem http://www.zielona-gora.po.gov.pl/index.php?id=36&ida=3638. W przeciwieństwie do powieszenia, zadzierzgnięcie zdarza się w praktyce śledczej i medyczno – sądowej w Polsce rzadko. Rozpoznanie zadzierzgnięcia zawsze wymaga skrupulatnego zweryfikowania wersji uduszenia zbrodniczego, albowiem na całym świecie ten sposób pozbawienia życia uważany jest za charakterystyczny dla działania obcej ręki. Sprawcy takich zabójstw jako narzędzi używają przewodów elektrycznych, krawatów, kabli telefonicznych, a…

Zadławienie  Profesjonalne rozumienie tego pojęcia różni się od potocznego. W medycynie sądowej oraz kryminalistyce zadławienie oznacza śmierć z uduszenia, której mechanizm polega na mechanicznym odcięciu dopływu powietrza do płuc poprzez bezpośredni ucisk ręką sprawcy na narządy szyi ofiary. Zadławienie, poza powieszeniem i zadzierzgnięciem, jest jedną z trzech postaci tzw. zagardlenia. [bliżej nt systematyki uduszenia na naszej stronie patrz pod adresem http://www.zielona-gora.po.gov.pl/index.php?id=36&ida=3638].  Zadławienie ze swej istoty ma charakter zbrodniczy. Sprawcy działający spontanicznie z reguły posługują się gołymi dłońmi, sprawcy planujący zabójstwo – najczęściej ubierają rękawiczki. Znane są też przypadki zadławienia polegające na uciśnięciu szyi przedramieniem, a nawet podudziem. Zbrodnie tego rodzaju zdarzają się podczas gwałtownych nieporozumień na tle rodzinnym, w czasie…