Oszustwo  Jest klasycznym przykładem przestępstwa przeciwko cudzemu mieniu. Jego istotę lepiej oddaje czasem jeszcze używane inne określenie – „oszukańcze wyłudzenie mienia”. Słownik języka polskiego PWN definiuje oszustwo jako „świadome wprowadzenie kogoś w błąd lub wyzyskanie czyjegoś błędu dla własnej korzyści”. Znamiona ustawowe oszustwa są niemal identyczne. Kodeks karny wyróżnia formę „oszustwa czynnego”, a więc aktywnego wprowadzenia ofiary w błąd o określonym stanie rzeczy i „oszustwa biernego”, które polega na wykorzystaniu już istniejącego takiego błędnego przekonania. Klasyczne przykłady „oszustwa czynnego” to stworzenie pozorów, że przedmiot wystawiony do sprzedaży jest w istotnym stopniu droższy niż wynosi jego rzeczywista wartość rynkowa, że posiada on określone cechy stanowiące o żądanej cenie, że został wykonany z…

Optogram, czyli twarz zbrodniarza na siatkówce oka  Pojęcia „optogram” raczej nie uda się odszukać w żadnej ze współczesnych polskich encyklopedii. Słowa o podobnym rdzeniu to optofon i optotypy. Pierwsze oznacza przyrząd do akustycznego odczytywania pisma dla niewidomych, drugie zaś to popularne w gabinecie okulistycznym tablice do badania ostrości wzroku. Jak podawał w swoim Słowniku nieoceniony mistrz Władysław Kopaliński, „optikos” po grecku oznacza tyle, co „wzrokowy”, a „optos” – „widzialny” [patrz: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, W-wa 1970 s.538]. To nieco przydługie wprowadzenie nie jest oczywiście przypadkowe. Zgodnie z teorią powstałą w II połowie XIX., „optogram” to zapis ostatniego widoku spostrzeżonego przez ofiarę zbrodni. Obraz taki…

Okazanie w celu rozpoznania.  Prawdopodobnie żadna czynność dowodowa nie generuje tylu błędów, co okazanie. O konsekwencjach omyłkowego rozpoznania sprawcy przez świadków zdarzenia pisaliśmy m.in. w publikacji poświęconej przyczynom błędów w kryminalistyce. Problem jest poważny i trudny tym bardziej, że uczestnicy wymiaru sprawiedliwości wartość rozpoznania na ogół cenią sobie znacznie wyżej, niż mogłoby to wynikać z wiedzy o charakterze naukowym. Dlatego przed przystąpieniem do bliższej prezentacji tematu warto obrać za motto tych rozważań opinię M. Cioska, który przestrzegał, że człowiek nie jest tak racjonalny i logiczny oraz bezbłędny w swojej percepcji świata, jak to się zwykle sądzi, a jego sądy o sobie i o świecie oraz jego spostrzeżenia, a także reguły wnioskowania…

Oględziny miejsca zdarzenia  Zwrot „Już starożytni …” pasuje do tematyki oględzinowej wyjątkowo dobrze. Faktycznie, jak podaje prof. Brunon Hołyst, już w Starożytnym Egipcie powoływano w razie potrzeby specjalne komisje do prowadzenia oględzin miejsca zdarzenia oraz do zabezpieczania i oceny śladów [P. Horoszowski, Niewłaściwe tendencje we współczesnej kryminalistyce, Problemy Kryminalistyki 1957 nr 10, s. 512]. Co ciekawe, protokoły oględzin z tamtego okresu wskazują na pewne elementy łączenia oględzin z eksperymentem i z drobiazgową dokładnością opisują te czynności śledcze.

Oględziny i badanie osoby  Prawie 100 lat temu jeden z ojców polskiej medycyny sadowej Profesor Leon Wachholz wypowiedział pogląd, że „czynność sędziego śledczego, zdążająca do stwierdzenia istoty czynu, o który w danym wypadku chodzi, polega na dokonaniu tzw. oględzin. Oględziny te stają się sądowo-lekarskimi wtedy, gdy sędzia dokonuje ich przy pomocy lekarza znawcy. Lekarz wykonuje oględziny w obecności i pod kierownictwem sędziego śledczego [L. Wachholz, Medycyna sądowa, Nakład Gebethnera i Wolffa, Kraków 1925 s.7-8]. W kształtowaniu koncepcji tej czynności dowodowej wypowiedź ta odcisnęła swoje piętno na wiele lat. Współcześnie problematyka oględzin osoby stanowi zagadnienie badawcze takich dziedzin nauki, jak proces karny i cywilny, medycyna sądowa oraz kryminalistyka. Procesualiści zajmują się…

Odpowiedzialność reprezentacyjna  Termin ten określa historyczną już dzisiaj zasadę odpowiedzialności karnej. Jej istota wynikała z ryzyka sprawowania władzy, co oznaczało, że w przypadku naruszenia w mieście porządku i dopuszczenia do powstania strat materialnych lub uszczerbku na zdrowiu, osoby sprawujące zarząd podlegały ukaraniu. Jak podaje Bartłomiej Kozłowski, „ten rodzaj odpowiedzialności władz miejskich za panujący w mieście porządek opierał się na teorii, że wszelkie zakłócenia panującego w mieście porządku są wynikiem zaniedbania obowiązków przez jego władze. Do jej zastosowania nie było konieczne wykazanie jakiejkolwiek winy indywidualnej, choćby jedynie w postaci niedbalstwa. Obiektywny fakt, że w mieście doszło do rozruchów, w wyniku których ucierpiała własność kościoła katolickiego, był sam w sobie wystarczającym powodem…

Kara śmierci – dylematy  Dyskusja i spory na temat kary śmierci nie ustają co najmniej od trzech stuleci. Kluczowe argumenty zwolenników i przeciwników w zasadzie od zawsze pozostają takie same. Wydaje się, że na gruncie etyki, filozofii czy socjologii nigdy nie uda się sporu rozstrzygnąć w sposób jednoznacznie zadowalający. Wielcy Kościoła bardzo wyraźnie deklarują swój negatywny stosunek do takiej kary. Jednocześnie w katechizmie Kościoła Katolickiego ciągle uznawana jest ona w kilku sytuacjach za usprawiedliwioną. Uwagę zwraca też fakt, że kara śmierci krytykowana jest najbardziej radykalnie tam, gdzie się ją faktycznie stosuje, a „akceptowana” i postulowana w tych systemach prawnych, w których została zniesiona. Rozważając stan obecny, warto niekiedy zastanowić się…

Nerwice jako problem śledztwa  W tradycyjnej polskiej psychiatrii sądowej panowała raczej zgoda co do tego, że nerwice nie mają wpływu na zdolność rozpoznania znaczenia czynu oraz nie znoszą możliwości kierowania postępowaniem człowieka. W konsekwencji więc rozpoznanie nerwicy nie dawało podstaw do uznania, że osoba dotknięta zaburzeniem tego rodzaju znajdowała się w stanie zniesionej lub ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności. Wyjątek stanowiła histeria, jedna z klasycznych postaci nerwicy. W jej przebiegu bowiem wystąpić mogą głębokie zmiany świadomości zwane stanami pomrocznymi. Uważano, że osoba dotknięta histerią w czasie ostrego ataku choroby traci orientację co do miejsca, otoczenia i sytuacji w jakiej się znalazła, a w rezultacie zdolność do panowania nad swoim postępowaniem.…