Precedens  W systemie zrównoważonego trójpodziału władz kompetencje każdej z nich są łatwe do oddzielenia od siebie: władza ustawodawcza, czyli parlament – stanowi prawo, wykonawcza tj. rząd – realizuje zadania określone przez ustawodawczą, a sądownicza rozstrzyga wszelkie spory na tle stosowania prawa, także pomiędzy pozostałymi władzami. Podstawowym zadaniem władzy sądowniczej jest jednak rozstrzyganie sporów pomiędzy obywatelami i pomiędzy obywatelami a władzą. Rozstrzyganie to następuje jednak według reguł ustanowionych przez władzę ustawodawczą. Takiemu modelowi co do zasady podporządkowany jest system prawa przyjęty przez europejskie kraje kontynentalne. W systemie tym organy sądownicze tj. wszelkiego rodzaju sądy i trybunały procedują i wymierzają sankcje na podstawie norm określanych przez prawo stanowione przez ustawodawcę. Mogą to…

Prawo kobylego pola, czyli zasady sąsiedzkiego współżycia w przeszłości  Spory o prawo do gruszek z drzewa rosnącego na miedzy są znacznie starsze niż życiowe perypetie Rzędziana – jednego z bohaterów powieści Henryka Sienkiewicza. Jednocześnie jednak – jak celnie ujął to S. Goldwyn – na sztukę życia składa się 90% zdolności współżycia z tymi ludźmi, których nie cierpimy. Nasi przodkowie, zapewne nie mniej swarliwi niż ludzie żyjący obecnie, nie zawsze umieli układać sobie stosunki z sąsiadami na zasadzie życzliwości i wyrozumiałości. Bywało, że swoich sąsiadów zza miedzy serdecznie i z wzajemnością nie cierpieli. W opanowaniu trudnej sztuki życia i poskramianiu namiętności niekiedy pomagało im prawo. Rozwiązania normatywne ingerowały nawet w najpełniejsze…

Przesłuchanie – wybór miejsca  Zadaniem przesłuchania jest uzyskanie posiadających wartość dowodową wypowiedzi świadków, oskarżonych oraz biegłych. Osiągnięcie tego celu zależy m.in. od właściwego ustalenia czasu i miejsca przesłuchania. Na konieczność właściwego doboru miejsca przesłuchania oraz urządzenia tego miejsca w sposób sprzyjający realizacji celów przesłuchania zwracano uwagę już od dawna. Paweł Horoszowski twierdził np., że „Przesłuchanie prowadzić należy w warunkach najbardziej sprzyjających skupieniu uwagi i jak najmniej krępujących świadka. Na przesłuchanie w toku śledztwa powinien być wyznaczony oddzielny pokój, pomalowany na neutralny /szary/ kolor, skąpo umeblowany, pozbawiony jakichkolwiek przedmiotów prowokujących uwagę świadka” [P. Horoszowski, Kryminalistyka, PWN, W-wa 1958 s. 111]. Na początek jednak jeszcze jedna uwaga o znaczeniu bezpowrotnie historycznym. Taką…

Przesłuchanie poznawcze  Zwykle jest tak, że spostrzegamy i magazynujemy w naszej pamięci więcej, a przy tym dokładniejszych informacji niż jesteśmy podczas spontanicznej relacji sobie przypomnieć i przekazać odbiorcy. Tymczasem w wielu, zwłaszcza trudnych sprawach kryminalnych, uzyskanie przez organ procesowy wartościowych zeznań jest problemem podstawowym. Z różnych powodów świadkowie, nawet ci naoczni i deklarujący wolę współpracy, nie są w stanie przedstawić wystarczająco obszernej i dokładnej relacji o tym, co przeżyli i widzieli. Sposobem na pokonanie trudności w przypomnieniu sobie przez świadka możliwie dużej liczby odpowiednio precyzyjnych informacji są techniki przesłuchania poznawczego [kognitywnego]. Wg niektórych danych efektywność przesłuchania takimi metodami pozwala uzyskać od świadków nawet do 50% rzetelnych informacji o zdarzeniu i…

Pozytywizm prawniczy  Jest jedną z klasycznych koncepcji prawa i rozumowania prawniczego. Pozytywizm prawniczy w pierwotnej postaci jako sposób myślenia o prawie w oderwaniu od moralności i innych wartości ukształtował się w II połowie XIX w. w Anglii i równolegle w Niemczech. Dominował na Zachodzie do końca II Wojny Światowej. W rozbudowanym systemie nakazów i zakazów twórcy myślenia pozytywistycznego poszukiwali sposobu na stabilizowanie niepewnego porządku publicznego. Prawo miało okazać się sprawnym instrumentem w ręku coraz bardziej rozbudowywanej i skuteczniej działającej administracji. Jego myślą przewodnią było eliminowanie z treści norm prawa oraz sądowych sposobów interpretacji normy prawnej wszystkiego, co ocenne czyli względne, zależne od przekonań filozoficznych czy religijnych, w skrajnej postaci niemal…

Pozoracja przestępstwa  Jedna z najważniejszych zasad procesu karnego – zasada prawdy obiektywnej przypomina, że „podstawę wszelkich rozstrzygnięć w postępowaniu karnym powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne”[art. 2§2 KPK]. Ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo jest podstawowym celem postępowania przygotowawczego – śledztwa lub dochodzenia. Nie od dzisiaj wiadomo, że prawda jest jedna. Największy jednak problem z tym, że odróżnić ją od kłamstwa często nie jest łatwo. W postępowaniu karnym co pewien czas policjant, prokurator czy sąd staje wobec dylematu: czy faktycznie czyn o znamionach przestępstwa został popełniony, czy tylko zbieg okoliczności, albo … czyjeś celowe działania sprawiają tylko takie pozory. Pozorowane bywają różne przestępstwa. Jedni dla uzyskania odszkodowania…

Powieszenie  Jest najczęściej spotykaną postacią śmierci gwałtownej wskutek zagardlenia, czyli odcięcia dopływu powietrza do płuc przez mechaniczny ucisk na narządy szyi. Zagardlenie to jedna z wielu postaci uduszenia, którego istotą jest uniemożliwienie wymiany gazowej i wstrzymanie dopływu krwi utlenowanej do mózgu, utraty świadomości, a następnie do nieodwracalnych zmian w korowych ośrodkach mózgowych i śmierci. Powieszenie jest to mechaniczny ucisk ma narządy szyi spowodowany przez pętlę zaciskaną ciężarem zwisającego ciała. W obrazie zewnętrznym zwłok oraz stanie narządów wewnętrznych przypomina do pewnego stopnia pozostałe postacie zagardlenia, zwłaszcza zadzierzgnięcie. Podobnie, jak zadzierzgnięcie może mieć charakter zbrodniczy, stanowić efekt zamachu samobójczego lub nieszczęśliwego wypadku. Postępowanie w sprawie śmierci z powieszenia polega na uporządkowanym różnicowaniu wymienionych…

Poszukiwania osób zaginionych  Statystycznie w Polsce problem dotyczy kilkunastu tysięcy osób rocznie. To nie tylko osobisty dramat zaginionych. Bez względu bowiem jaki jest ich faktyczny los i przyczyna nieobecności, dla bliskich tajemnicze zniknięcie dziecka, męża czy rodzica zawsze stanowi ogromną traumę. Poczucie bezradności, niepewność tego, co zaszło, podsycanie emocji przez obiegowe opinie czy nawet strzępy informacji prawdziwych, mnogość relacji medialnych i często nieodpowiedzialnych komentarzy do tych relacji, zwłaszcza na stronach internetowych, jeszcze bardziej te traumatyczne stany umacniają. Sposób reagowania policji i innych organów państwa na zawiadomienie o zaginięciu osoby zawsze i wszędzie budził emocje. Opinia publiczna poruszona medialnymi spekulacjami o domniemanych losach zaginionego i bezduszności policjantów czy biurokratycznych barierach ograniczających…

Poszlaka, dowód poszlakowy  W procesie karnym pojęcie to nabiera właściwego znaczenia w kontekście tzw. dowodu bezpośredniego. Dowód bezpośredni, to np. relacja naocznego świadka zdarzenia, który obserwował jego przebieg, widział sprawcę i zeznaje o tym przed organem procesowym. Takim bezpośrednim dowodem są też wyjaśnienia podejrzanego, który przyznaje się do winy, relacjonuje o motywach, jakimi się kierował, sposobie popełnienia przestępstwa, pozbywaniu się łupów itp. Niestety tak komfortowe sytuacje dowodowe nie zdarzają się zbyt często. W ogromnej ilości postępowań sąd, a wcześniej prokurator muszą poprzestać na dowodach poszlakowych, albo – mówiąc prościej – poszlakach. Ewa Gruza trafnie zauważa, że obecnie zdobycie dowodu bezpośredniego w postaci zeznań świadka może okazać się coraz trudniejsze. Jest tak…

Portret pamięciowy  Jego istotą jest odtworzenie wyglądu osoby na podstawie zeznań świadka. Spostrzeżenia dokonane na miejscu przestępstwa przez naocznych świadków z dawien dawna były podstawowym sposobem ustalania sprawców zdarzenia. Rzecz była i jest względnie prosta, jeżeli świadek zna sprawcę czynu i może wprost wskazać jego tożsamość lub sprawca został zatrzymany na gorącym uczynku przestępstwa czy też bezpośrednio po jego popełnieniu. Gorzej, gdy nierozpoznany oddali się z miejsca zdarzenia i nie pozostawi na nim śladów umożliwiających identyfikację. Od czasu powstania naukowej kryminalistyki w takich właśnie przypadkach podejmowano próby ustalania i poszukiwania sprawców na podstawie ich wyglądu zewnętrznego opisanego przez świadków. Historycznie najstarszą metodą był portret opisowy. Polegał on na odebraniu od…