Strzeszków

Strzeszków. Strzeszków k. Borowca w gminie Siedlisko stanowi pozostałość po dawnej osadzie leśnej na obszarze Puszczy Tarnowskiej. Znawca tematu dr Tomasz Andrzejewski podaje, że miejscowość jest stara, posiada średniowieczną metrykę, a swoją niemiecką nazwę – Landskron –  wywodzi od nazwiska rodu rycerskiego Landscron.

Henryk von Landscron oraz jego synowie Nikel i Peter w połowie XIV w. wielokrotnie przebywali na dworach książąt śląskich w Głogowie, Legnicy i Wrocławiu. Historykom nie udało się odtworzyć dalszych losów tej rodziny. Wiadomo natomiast z całą pewnością, że już pod koniec XIV w. osada, a dokładniej grunty, na których ją lokowano, stanowiła własność rodu Rechenbergów, a potem Schönaichów.

Podobnie twierdzi Jerzy Dubiel – autor portalu poświęconego zamkom, pałacom i dworkom (https://zamkilubuskie.pl/strzeszkow-landskron-gut/).

Jednak T. Andrzejewski dopuszcza i alternatywny czas powstania osady i genezę jej nazwy. Możliwe, że powstała ona dopiero na przełomie XVI i XVII stulecia. „Landscrone” pojawia się wówczas na mapie baronatu siedlisko-bytomskiego z tego okresu, jej nazwa także pochodzi od nazwiska, ale Elizabeth von Landscrone, żony barona Georga von Schönaicha. Taki sam pogląd wyraził też Jarosław Kuczer (J. Kuczer, Szlachta w życiu społeczno-gospodarczym księstwa głogowskiego w epoce habsburskiej 1526 – 1740, Zielona Góra 2007 s. 200)

Paweł Łachowski – regionalista głogowski – zauważył, że w XVIII w.,  tj. w okresie panowania Sasów na tronie polskim, przez Strzeszków przebiegała odnoga traktu komunikacyjno – pocztowego z Drezna do Warszawy. Był to fragment traktu prowadzącego przez Żary, Głogów, Wschowę i Leszno. W Żukowicach znajdował się zapasowy objazd w kierunku Bytomia Odrzańskiego, a dalej na wschód przez Siedlisko, Borowiec i Krążkowo. Odnoga ta łączyła się ponownie z głównym traktem we Wschowie. Ten objazd był prawdopodobnie związany z koniecznością okresowego omijania rozciągających się na północ od Głogowa obszarów zalewowych.

Warto może jeszcze dodać, że innymi okolicznymi miejscowościami na trasie tego szlaku w wersji podstawowej po zachodniej stronie Odry były: Żagań, Jelenin, Borów Wielki lub Borów Polski, Nowe Miasteczko i Bonów, a na odcinku zapasowym: Dobrzejowice i Bytom Odrzański. Po minięciu tej ostatniej miejscowości dyliżanse kierowały się w stronę tzw. Traktu Pruskiego, żeby przekroczyć Odrę w okolicy Ścieżyny Leśnej [niem. Hegewald] i wjechać do Siedliska. Stacje pocztowe znajdowały się w Żaganiu, Głogowie, Bytomiu i Wschowie. W Nowym Miasteczku była natomiast baza konna dyliżansów.

Do rzędu ciekawostek zaliczyć należy też wzmiankę, że rozkładowa podróż dyliżansem z Drezna do Warszawy trwała dokładnie 135 godz. i 15 minut, co oznaczało praktycznie 5 do 6 dni. Mając jednak na uwadze, że infrastruktura drogowa tamtych czasów nie pozwalała na podróżowanie w godzinach nocnych, ilość dni koniecznych do pokonania tej trasy należałoby przemnożyć co najmniej przez dwa, a w okresie trudnych warunków drogowych czas ten mógł być nawet trzykrotnie dłuższy.

Na przełomie XVII i XVIII wieku w pobliżu Strzeszkowa przebiegał najstarszy trakt drogowy łączący Głogów przez Kotlę, Bielawy, Chełmek i Bojadła z Sulechowem. Możliwe, że poza wozami kupieckimi poruszały się po nim także dyliżanse pocztowe. Znaczenie tej drogi spadło po przeniesieniu traktu na linię: Kotla – Grochowice – Dębówko – Dabrowno i dalej przez Konotop do Sulechowa.

Już w XVII w. istniał w Strzeszkowie folwark związany ekonomicznie z gospodarstwem w Borowcu. W 1765 r. odnotowano 8 gospodarstw zagrodniczych. W 1845 r. rejestry wyliczały: 11 domów, w których zamieszkiwało 96 mieszkańców oraz folwark z owczarnią liczącą 500 owiec. Funkcjonowała także leśniczówka. Nawiązaniem do tego faktu jest istniejące do dnia dzisiejszego Leśnictwo Strzeszków, którego siedziba znajduje się w … Grochowicach. Na niektórych dawnych mapach siedzibę tę lokalizowano w południowo-wschodniej części Puszczy Tarnowskiej określanym współcześnie jako Cegielnia.

Na północny zachód od Strzeszkowa znajdowała się w XIX w. smolarnia [skrót niem. T.O.] widoczna na podpiętej do tekstu mapie z tego okresu. Na mapach z przełomu XVI – XVIII wieku na północ od linii Strzeszków – Borowiec oznaczano osadę, najpewniej folwark o nazwie „Helßer al. Schwartze Strauch”. Nazwa znika na mapach z wieku XIX. Paweł Łachowski reprezentuje pogląd, że osada najprawdopodobniej została całkowicie zniszczona podczas wojny trzydziestoletniej i już jej nie odbudowano. Obecnie dokładna lokalizacja miejsca jest niemożliwa. Osobiście coraz bardziej skłaniam się do pomysłu, że lokalizacja dawnej osady „Helßer” może odpowiadać współczesnemu położeniu Borowca – oś. Leśne (d. Borowiec PGR).

Ze Strzeszkowem związany jest przekaz o czarnym dębie nazwanym przez dawnych mieszkańców tych ziem „Umarłym Krawcem”. Pod tym właśnie dębem w roku 1832 znaleziono zwłoki mężczyzny. Prawdopodobnie zabłądził on w lesie, gdy wędrował ze Strzeszkowa do Bytomia Odrzańskiego, położył się na ziemi i najprawdopodobniej umarł z zamarznięcia.

Po II Wojnie Światowej Strzeszków, zwany wówczas Koronkowem zasiedlili pracownicy leśni. Osada nie doczekała się elektryfikacji i zapewne z tego powodu w latach 60.tych XX w. została opuszczona. Większość domów rozebrano. Spotykana jeszcze na niektórych mapach nazwa „Koronkowska Droga” na określenie traktu leśnego prowadzącego w kierunku Grochowic jest pamiątką z tego okresu historycznego. Są jednak i takie mapy, na których mianem tym określa się drogę prowadzącą w kierunku Borowca.

Na miejscu dawnego Strzeszkowa, w jedynym zachowanym kompleksie gospodarczym znajduje się obecnie stanica myśliwska Koła Łowieckiego „Wilk” z Głogowa, które dzierżawi w okolicznych lasach obwód łowiecki. Warto zaznaczyć, że w lasach tych, wg informacji Alfreda Röslera, niedawno jeszcze miały swoje gniazdo czarne bociany.

Przy stanicy, niedawno zresztą odremontowanej, wśród okazałego starodrzewia, myśliwi urządzili mały ogród pamięci poświęcony swojemu patronowi św. Hubertowi oraz zmarłym kolegom.

Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, że na niewielkim obszarze znajdują się tu aż trzy pomniki przyrody. Uwagę zwraca też obecność licznych skupisk bzu.

Strzeszków znajduje się na południe od oddziału nr 250 Puszczy Tarnowskiej administrowanej w tej części przez Nadleśnictwo Sława Śląska. Nie prowadzi do niego żadna droga utwardzona. Najłatwiej tu trafić od strony Borowca kierując się na wschód lub z drogi wojewódzkiej 325 w okolicy Drewnianego Kamienia skręcić na południe.

Prowadząca wśród pól i lasów droga gruntowa pozwala dojechać do Strzeszkowa także od strony pobliskich Bielaw. Należy wówczas kierować się na północ.

Jan WOJTASIK

 

Dane orientacyjne dla GPS:

Dł. geogr. 15°47’90” E

Szer. geogr. 51°55’66” N

Przy opracowaniu tego materiału wykorzystano mapę: Puszcza Tarnowska. Jodłowskie Trasy Rekreacyjne, Wydawnictwo SYGNATURA Zakład Kartograficzny, Wydanie I,  2015 oraz opracowanie T. Andrzejewskiego pt. Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004 s. 204