Piotr Herbowski i Dominika Słapczyńska o badaniu szczerości świadka koronnego
Olsztyn. Mija właśnie 250 lat od czasu, gdy Cesare Beccaria opublikował swoje największe dzieło „O przestępstwach i karach„. Zawarte w nim myśli wywarły znaczące piętno na sposobie myślenia współczesnych Autorowi czytelników. Ich oddziaływanie przekroczyło jednak granice epoki i trwa po dzień dzisiejszy. Jedno z ważniejszych spostrzeżeń mocno utkwiło także w mojej świadomości, Chodzi o zwrot: „gdy dowodem przestępstwa są jedynie słowa, to wiarygodność świadka równa się niemal zeru”.*
Słowa te winny stanowić swoiste memento dla każdego sędziego, prokuratora czy policjanta podejmującego różnego rodzaju rozstrzygnięcia w procesie karnym. Szczególnego znaczenia nabierają one przy ocenie wiarygodności zeznań świadków koronnych i podczas procedury kwalifikowania kandydatów na takich świadków.
Analiza polskich doświadczeń w sprawach z udziałem świadków koronnych potwierdza, że ryzyko popełnienia błędu jest tu co najmniej poważne, a jego następstwami są bezpodstawne zarzuty, niesłuszne tymczasowe aresztowania, liczne zawieszenia policjantów w czynnościach służbowych i przewlekanie się postępowania na etapie sądowym.
Tematyce wiarygodności świadków koronnych poświęcono w ostatnich latach sporo badań. Pojawiają się także wnioski o wykorzystanie innych niż tradycyjne metod weryfikowania szczerości deklaracji oraz prawdziwości zeznań składanych przez świadków koronnych.
Wśród tych wniosków znalazła się także propozycja poddawania kandydatów na świadków koronnych ekspertyzie poligraficznej. Obszerne studium tego problemu opublikowali na łamach 27 numeru „Studiów Prawnoustrojowych” – Wydawnictwa Uniwersytetu Warmińsko–Mazurskiego w Olsztynie Piotr Herbowski i Dominika Słapczyńska. P. Herbowski jest pracownikiem naukowym Katedry Prawa Karnego Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Wydział Zamiejscowy w Poznaniu, a D. Słapczyńska ekspertem w Zakładzie Badań Dokumentów i Technik Audiowizualnych Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji.
W opracowaniu zatytułowanym „Badania poligraficzne jako element zarządzania ryzykiem w procesie weryfikacji informacji przekazywanych przez kandydata na świadka koronnego oraz świadka koronnego” przedstawili oni aktualną ocenę wykorzystania instytucji świadka koronnego w praktyce polskiej, omówili najbardziej charakterystyczne problemy i tendencje, odnieśli się do wybranych porównań zagranicznych, przede wszystkim jednak zaproponowali konkretną metodykę przeprowadzania ekspertyzy poligraficznej dla poszczególnych etapów kwalifikowania kandydatów na świadków koronnych oraz badań po nadaniu świadkowi takiego statusu.
W przekonaniu Autorów opracowania, wprowadzenie proponowanej przez nich procedury kontrolnej stwarza szansę bardziej efektywnego wykorzystania instytucji świadka koronnego w procesie karnym i istotnego zredukowania ryzyka popełnianych błędów. Jedną z pożądanych konsekwencji wdrożenia takiej procedury byłoby także zwiększenie społecznej akceptacji dla samego istnienia w systemie prawa karnego takiej instytucji.
Publikacja zwraca uwagę poglębioną argumentacją merytoryczną, dobrym udokumentowaniem żródłowym i umiejętnym osadzeniem problematyki czysto eksperckiej w ramach obowiązujących i proponowanych rozwiązań normatywnych.
Na koniec warto może jeszcze dodać, że Autorzy podzielają pogląd o zasadności odpowiedniej nowelizacji ustawy o świadku koronnym, o co także w swoim czasie postulowałem.
Jan WOJTASIK
*C. Beccaria, O przestępstwach i karach, Warszawa 1959 s. 91
