Nauki sądowe w praktyce prokuratorskiej. Sympozjum we Wrocławiu.
Wrocław. W dniu 7 maja na Wydziale Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu odbyło się sympozjum naukowe, którego przedmiotem były „Nauki sądowe w praktyce prokuratorskiej”. Sympozjum zorganizowano wspólnymi siłami: Wrocławskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii, Katedry Postępowania Karnego WPAiE UWr., Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP, Fundacji Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP im. Ireny Babińskiej, Katedry Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i Naukowego Koła Postępowania Karnego WPAiE.
Honorowy patronat nad sympozjum przyjęli Prokurator Generalny Andrzej Seremet oraz Prokurator Apelacyjny we Wrocławiu Dariusz Szyperski. Nad merytoryczną stroną przedsięwzięcia czuwał Komitet Naukowy w osobach: prof. dr hab. Barbary Świątek, prof. dr hab. Jerzego Skorupki. dr hab. n. med. mgr prawa Tomasza Jurka i dr n. med. Łukasza Szleszkowskiego. Nad sprawnym przebiegiem całości czuwały Panie: dr Karolina Kremens i Agata Thannhäuser.
Sympozjum rozpoczęło się wystąpieniem prof. dr hab. Barbara Świątek z Katedry Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, która tematem „Biegły w procesie kontradyktoryjnym” zainaugurowała kolejny etap dyskusji nad postanowieniami lipcowej nowelizacji procedury karnej. Celnie przy tym zauważyła, że w dostępnych publikacjach dużo pisze się o prokuraturze, o biegłych znacznie mniej. Dostrzegła potencjalne trudności w kontradyktoryjnym przeprowadzaniu niektórych czynności dowodowych, np. oględzin ciała czy sekcji zwłok. Postawiła pytanie o dopuszczalność zlecenia prywatnej sekcji zwłok.
Dr Karolina Kremens reprezentująca Katedrę Postępowania Karnego WPAiE UWr przedstawiła temat „Rola prokuratora w oględzinach i otwarciu zwłok po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego”. Trafnie zdiagnozowała jako trudną sytuację prokuratora, którego ustawodawca obarczył poważnymi obowiązkami na etapie rozprawy głównej, nie zdejmując przy tym obciążeń na etapie postępowania przygotowawczego. Postawiła przy tym jednak kontrowersyjną tezę o niecelowości udziału prokuratora w takich kluczowych czynnościach procesowo-kryminalistycznych, jak oględziny miejsca znalezienia zwłok czy późniejsza ich sekcja.
O różnych możliwościach traktowania przez sąd dowodu uzyskanego przez strony postępowania mówił kolejny wykładowca dr Wojciech Jasiński. Jego wystąpienie pt. „Opinia prywatna w kontradyktoryjnym procesie karnym” potwierdziło złożoność zagadnienia.
Po krótkiej polemicznej dyskusji i przerwie na łyk kawy głos zabrał dr n. med. Łukasz Szleszkowski, który zajął się jednym z trudniejszych zagadnień w tanatologii sądowo-lekarskiej, jakim jest „Czynnościowy charakter zgonu„. Na początku przypomniał kilka podstawowych terminów z zakresu objętego tematem, a także wskazał na kryteria różnicowania mechanizmu zgonu czynnościowego od zgonu uchwytnego morfologicznie. Podkreślił, że śmierć czynnościowa może być także następstwem błędu lekarskiego, a jej diagnozowanie wymaga udostępnienia medykowi sądowemu kompletnej dokumentacji lekarskiej. Podobnie jest w przypadkach tępych urazów mechanicznych działających w okolice wstrząsorodne. Ważną rolę w opiniowaniu spełnia także odpowiednio przeprowadzona sekcja zwłok. Dodać przy tym należy, że czynnościowym mechanizmem zgonu najbardziej zagrożeni są mali chłopcy i młodzi mężczyźni.
Dr hab. n. med. mgr prawa Tomasz Jurek – kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu swoje wystąpienie poświęcił diagnozowaniu zgonów małych dzieci. W przygotowanych wspólnie lek. lek. Marią Rorat i Magdaleną Czubą wykładzie pt. „Diagnostyka pośmiertna nagłych i niespodziewanych zgonów dzieci” podkreślił, że współczesna diagnostyka sekcyjna pomimo pozorów zastoju rozwija się ciągle. Zaznaczył przy tym, że odstąpienie od sekcji czy nawet tylko zaniechanie przeprowadzenia posekcyjnych badań dodatkowych to realna szansa popełnienia zbrodni doskonałej i najlepsza gwarancja bezkarności jej sprawcy. Ważnym elementem wystąpienia dra Jurka było przypomnienie znaczenia rekomendacji Unii Europejskiej odnoszących się do diagnostyki pośmiertnej.
Optimum gwarantującym sukces diagnostyczny jest pozytywna zbieżność trzech „właściwości”: właściwy biegły, którym jest medyk sądowy, właściwe miejsce – tylko Zakład Medycyny Sądowej i właściwy prokurator – zaangażowany, zorientowany w sprawie, zdolny do podejmowania decyzji.
Na proces opiniodawczy, o czym zawsze należy pamiętać, składa się: informacja o okolicznościach zgonu, plan diagnostyczny, badania przedsekcyjne, zabezpieczenie materiału diagnostycznego, sekcja zwłok, badania dodatkowe (RTG, mikrobiologiczne, biochemiczne, metaboliczne, toksykologiczne) i opinia.
Sama sekcja, jak wynika z tego zestawienia, jest ważnym, ale nie jest ani pierwszym ani jedynym elementem ustalania przyczyny zgonu. Ważną przesłanką poprawności ustaleń jest zapewnienie dopływu jeszcze przed rozpoczęciem sekcji informacji o okolicznościach zgonu, uzyskanych podczas oględzin miejsca znalezienia zwłok czy zawartych w dokumentacji lekarskiej.
Diagnostyce pośmiertnej poświęcone było też kolejne wystąpienie. Dr hab. n. med. Zbigniew Jankowski – kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego przedstawił temat „Badanie histopatologiczne – znaczenie w diagnostyce pośmiertnej”. Wykładowca wskazał, że badania histologiczno-patologiczne jest celowe zwłaszcza, gdy: na zwłokach brakuje zmian dostrzegalnych makroskopowo, zachodzi konieczność ustalenia czasu zgonu, a także w sprawach zgonów noworodków, niemowląt i małych dzieci.
Prof. dr hab. Tadeusz Dobosz – kierownik Zakładu Technik Molekularnych ZMS Uniwersytetu medycznego we Wrocławiu omówił problematykę „Badań genetycznych w przypadku przestępstw seksualnych„. W szerokim spektrum przedstawionych przez niego zagadnień znalazły się m.in.: zakończone zgonem praktyki autoerotyczne generowane duszeniem czy też drażnieniem prądem, molestowanie seksualne dzieci, identyfikacja śladów nasienia czy „pułapki genetyczne” wynikające z powiązań etnicznych oraz rodzinnych w zamkniętych środowiskach społecznych.
Zdaniem Profesora, media przesadzają z wielkością problemu molestowania dzieci, przy zgwałceniach uwagę zwraca z kolei uwagę ciemna liczba zdarzeń, współcześnie spermę identyfikuje się przez poszukiwanie w badanym materiale białka P-30 i czynnika PSA, a inne znane z podręczników metody są już historyczne lub co najmniej przestarzałe (kwaśna fosfataza, jony cynku, test Florence’a). Przy zabójstwie seksualnym – w opinii Wykładowcy – należy poszukiwać jako materiału badawczego spermy i moczu sprawcy, a także ofiary.
Agata Thannhäuser z Zakładu Medycyny Sądowej we Wrocławiu przedstawiła wykład zatytułowany: „Ocena materiałów pornograficznych w świetle nowego brzmienia artykułu 202 KK„. Było to wystąpienie na czasie, gdyż ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 25 kwietnia 2014 r.) zmieniła w istotnym stopniu zakres penalizowanych czynów przez objęcie ochroną wszystkich małoletnich. W praktyce eksperckiej oznacza to m.in. konieczność podjęcia nowych wyzwań badawczych.
Dr n. med. Krzysztof Maksymowicz i mgr inż. Wojciech Tunikowski przedstawili na wybranych z praktyki opiniodawczej przykładach temat „Kompleksowej analizy przebiegu zdarzenia z wykorzystaniem technologii obrazowania w środowisku 3D”.
Zabierając ponownie głos, dr n. med. Łukasz Szleszkowski omówił temat „Współpraca z prokuraturą powszechną i pionem śledczym IPN w realizacji ogólnopolskiego projektu naukowo-badawczego IPN << Poszukiwanie nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego 1944-1956>>”.
Część merytoryczną sympozjum zamknęło wystąpienie dra n. med. Zbigniewa Gąszczyk-Ożarowskiego zatytułowane „Kategoryczność wybranych rodzajów opinii sądowo-lekarskich”, który przypomniał, że między TAK a NIE są różne możliwości, czyli stopnie prawdopodobieństwa. Opinie wydawane w kategoriach prawdopodobieństwa w medycynie sądowej zdarzają się najczęściej przy ocenie zmian urazowych u osób żywych.
Stanowiące płaszczyznę wymiany wiedzy i doświadczeń wrocławskie sympozjum było drugim z kolei spotkaniem medyków sądowych i prokuratorów; pierwsze odbyło się w roku 2014. Warto ten fakt podkreslić. Ważność przekazywanych myśli, ranga i autorytet naukowy wykładowców z różnych ośrodków akademickich, a także obecność słuchaczy z wielu okręgów w kraju dają gwarancję wielu pożytków dla praktyki i inspiracji dla nauki.
Jan WOJTASIK
