Trześniowe Wzgórze „119”

Trześniowe Wzgórze „119”. W Oddziale 207 Borów Tarnowskich administrowanych przez Nadleśnictwo Sława Śląska zwraca uwagę nieco tajemnicze wzniesienie o wysokości 119 m. n.p.m. Jego porośnięte sosnowo-brzozowym lasem zbocza na ogół łagodnie wznoszą się do góry. Wyjątkowo tylko od strony południowo – zachodniej znajdują się bardziej strome, nieregularne obniżenia terenu.

Możliwe, że nie są naturalne, lecz stanowią pozostałości po odkrywkowej kopalni gliny.

Centralną część wzniesienia stanowi teren spłaszczony i w miarę równy. Przypomina do złudzenia pozostałość majdanu po dawnych grodziskach. W samym centrum znajduje się słupek granitowy z wyrytymi literami „TP” na jednym z boków, symbolem „+” powierzchni górnej i znakiem Δ po stronie przeciwnej napisu TP. 

Żelbetonowe pozostałości po obiekcie nieznanego jeszcze do końca przeznaczenia, najprawdopodobniej wieży triangulacyjnej, składają się z trzech odciągów zewnętrznych z metalowymi klamrami wpuszczonymi w betonowy słup o boku 100 x 120 cm, sześciu wewnętrznych słupów o bokach 60 x 60 cm i jednego centralnego o bokach 110 x 110 cm.

Wieże triangulacyjne – jak skądinąd wiadomo – miały różną wysokość. Jednak najczęściej wykonywane były z drewna i miały lekką konstrukcję. W dotychczas mi znanych lokalizacjach nie pozostały po nich żadne elementy trwale związane z ziemią. 

Natomiast beton i stal użyte do budowy obiektu na Wzgórzu 119 świadczą, że konstrukcja musiała być wysoka, ale przede wszystkim wykonana solidnie, co sugeruje możliwość innego jeszcze jej przeznaczenia, np. jako punktu widowiskowego lub obserwacyjnego.

Za wersją wieży triangulacyjnej przemawia natomiast dodatkowo analiza dostępnych, dzisiaj już tylko posiadających wartość historyczną map.

Np. na polskiej mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego wydanej w Warszawie w 1934 r. w skali 1:25 000, na oznaczenie omawianego miejsca użyto symbolu Δ, co zgodnie z legendą odpowiada znakowi „punkt trygonometryczny”. Takimi samymi symbolami oznaczono na tej samej mapie jeszcze kilka innych miejsc wyróżniających się wysokością, w tym Wysoką Halę [niem. Alma’s Hoh] czy Pechową Górę/Smolniak [niem. Pech Berge].

Ciekawie wygląda prezentacja obiektu na mapie niemieckiej w skali 1:25 000 z okresu II WŚ. W centrum wzniesienia także widoczny jest znaczek Δ. Co znamienne, wzgórze 118,7, dotychczas znane jako „Tschierschen Berg”, zmienia swoją nazwą na „Pflaumen Berg”. Ponieważ w żadnym z dostępnych mi słowników niemieckich nie znalazłem slowa „Tschierschen”, wszystko zdaje się wskazywać, że podczas faszyszacji Niemiec stara nazwa kojarząca się ze słowiańsko brzmiącą „trześnią”, czyli dziką odmianą czereśni lub jak kto woli – wiśnią ptasią, nie mogła być już dalej tolerowana. Ówcześni gospodarze tych ziem po prostu woleli Górę Śliwkową?

Uwagę zwraca też szczegół, że z trzech kierunków, tj. północno-wschodniego, północno-zachodniego i południowego prowadzą na szczyt wyraźnie oznakowane ścieżki. Może to oznaczać, że z jakiegoś punktu widzenia, np. turystycznego, gospodarczego czy może nawet militarnego był on ważny. 

Z kolei, na powojennej polskiej mapie Województwa Wrocławskiego wydanej przez Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych w 1962 r. w Warszawie, której kraniec sięgnął omawianego obszaru, punkt „119” oznaczono jako „+”, czyli punkt wysokości. Na mapie topograficznej Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii z 1982 r. wydanej w skali 1:25 000 znajdujemy przysłowiową „◦”, a wysokość punktu topograficznego wynosi 118,6 m. 

Na tej ostatniej mapie oznaczono prowadzącą na szczyt jedną drogę leśną i dwie ścieżki. Ich przebieg jest jednak istotnie inny, niż zaznaczony na mapie niemieckiej z czasów wojny. 

Zaskakuje przy tym nie tylko nowy przebieg dróg i korekta wyliczonego zapewne od nowa pomiaru. Wzniesienie nie posiada już wyróżniającej go nazwy własnej. Ta praktyka kontynuowana jest niestety podczas edycji kolejnych map, jakkolwiek Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych konsekwentnie pozostał przy „Trześni”. W moim przekonaniu warto pójść za tym przykładem.

Współcześnie, z uwagi na wprowadzenie nowoczesnych metod pomiarowych terenu, wieże triangulacyjne nie są już stawiane, a te pochodzące z dawnych lat zostały rozebrane lub uległy zniszczeniu.

Trześniowe Wzgórze 119 najłatwiej odnaleźć z drogi wojewódzkiej „325”. W Dębówku wystarczy skierować się na drogę pożarową nr 10 i konsekwentnie przemieszczać w kierunku południowo-wschodnim tj. Krążkowa. Po minięciu Leśnego Punktu Wypoczynku przy Starej Cegielni, nie zmieniając kierunku, podażamy dalej drogą pożarową nr „15” i po znalezieniu się w obrębie oddziału leśnego 207, linią oddziałową 207/208 kierujemy się na prawo. Po niespełna 200 m. spoglądamy w lewo i cel wyprawy stoi przed naszymi oczami. Na szczyt można wejść czy nawet wjechać także bezpośrednio z drogi pożarowej „15”. Alternatywą jest dojazd od strony Krążkowa. 

Ten materiał wymaga dalszego uzupełnienia. Będę bardzo zobowiązany za wszelkie informacje ułatwiające poznanie historii Trześniowego Wzgórza 119 i przeznaczenia oraz czasu powstania i likwidacji znajdującej się niegdyś na nim budowli.

Jan WOJTASIK

Dane orientacyjne dla GPS:

Dł. geogr. 16°00’29” E

Szer. geogr. 51°49’03” N

Przy opracowaniu tego materiału wykorzystano m.in. mapy: Puszcza Tarnowska. Jodłowskie Trasy Rekreacyjne, Wydawnictwo SYGNATURA Zakład Kartograficzny, Wydanie I,  2015 oraz „Pojezierze Sławskie” Wydawnictwa Turystycznego PLAN s.c.